Priene Antik Kenti ve İklim Degisikligi Tehlikesi

Priene, Samsun Dağı’nın güney yamacında, kurulmuş önemli antik kentlerden biridir. 370 m. yükseklikte bir kaya üzerine kurulması saldırılara karşı koymada avantaj sağlamıştır. Ayrıca yüksek bir yerde olması kentin farklı yönlerden de görülebilmesine imkan sağlamaktadır. Miletos gibi İon Birliğinin bir üyesi olduğu kabul edilen Priene hakkındaki ilk bilgilere ise M.Ö. 7. yüzyıl ortalarında antik kaynaklarda rastlanmaktadır. Tapınak sunağının günümüzde yalnız bir bölümü ayaktadır.

Priene’nin eğilimli bir araziye sahip olması kentin planlanmasını etkilemiş; su kaynaklarına yakın oluşu ekonomisinin gelişimini sağlamış; tepede konumlandırılan akropolü savunma sistemi güçlendirmiştir. Menderes Nehri’nin taşıdığı alüvyonlar sebebiyle denizden uzaklaşan kent iki kez kurulmuş, kentin kurulan her iki formunda da yaşam doğal kaynakların çevresinde ilerlemiştir.

Antik çağlarda, nehir adını Nehir Tanrısı Maiandros’tan almıştı. Çağlar boyu, Anadolu’dan taşıyıp, Ege kıyılarına yığdığı alüvyonlarla büyük bir körfezi dolduran, erozyon, iklim değişimleri ve arazilerin aşırı kullanılmasıyla birlikte, 23 milyon yıl içinde, kendisine, muhteşem zenginlikte bir delta yaratan Büyük Menderes, geçtiği yerlerdeki yaşamın akışını da değiştirebilmiş bir nehir. Antik çağın en önemli liman kentlerinden Efes’in sonunu getiren ve yine bu devrin en önemli 12 İon kentinden, Priene, Milet ve Myus’u da taşıdığı alüvyonlarla, kendi limanlarından uzaklaştıran, önemlerini yitirmelerine ve birer iç kent haline gelmelerine neden olan nehir, yarım asır öncesine kadar da taşkınlarıyla bölge halkını bezdiriyordu. Öyle ki o zamanlar karadan gidilen yollara kayıklarla gidilir olmuş, köylüler kimi zaman tarlalarından balık toplamışlardı. Antik dönemde Anadolu’da iklim değişimleri sonucu ortaya çıkan deniz seviyesi değişimlerinden birçok tarihi limanlar etkilenmiştir. Bu limanlar arasında Trova, Efes, Milet, Prien, Patara, Seleukeia Pieria önemlidir. Bu tarihi limanların bir kısmı deniz seviyesinin yükselmesi nedeniyle sulara boğulmuş bir kısmı ise deniz seviyesindeki alçalmalar ve akarsular tarafından alüvyonlarla alçak kıyıların doldurulması sonucu kıyıdan uzaklaşmıştır. Bu konuda en canlı örnek Efes Antik Limanıdır.

Deniz seviyesinin yükselmesi, küresel ısınma ile bağlantılı olarak dünyanın ortalama deniz seviyesindeki son ve öngörülen artışla yaşanan deniz seviyesinin değişmesi durumuna denir. 2019 yılında Aydın'da yağışlar nedeniyle Büyük Menderes nehrinin taşması sonucu Söke, İncirliova ve Koçarlı ilçelerinde binlerce dönüm ekili alanda su baskınları meydana geldi. Taşan nehir nedeniyle, ilçelerde binlerce dönüm yem bitkileri, buğday ve ekili tarım arazisi su altında kaldı.

Bu tür taşkınların gelecekte önlenmesi için atılabilecek belli adımlar vardır. Bunlardan birkaçı şunlardır;

Taşkın riski taşıyan alanların önceden belirlenmesi ve afet planlarının hazırlanması, Dere yataklarında; yatak stabilitelerinin temelini bozacak ve kıyı oyulmalarına meydan verecek şekilde kum ve çakıl ocaklarının açılmasının ve kontrolsüz, aşırı malzeme alımlarının önlenmesi, Büyükşehir ve diğer belediye sınırları içerisinde yapılmış ve yapılacak olan taşkın kontrol tesislerinin işletilmesi ve akarsu yataklarının korunması, ilgili görev, yetki, denetim esas ve usulleri ile gerekli hizmetlerin kurumlar arası görev dağılımı ile ilgili düzenlemelerin yapılması, . Doğal afetlerin zararlarının azaltılması çalışmalarının tüm süreçlerindeki en önemli faaliyetlerden birisi, afet yönetimi içerisinde yer alan her aşamadaki yerel ve merkezi yönetim görevlilerinin eğitimi ile halkın bu yönde bilinçlendirilmesini amaçlayan eğitim ve bilgilendirme çalışmalarının yapılması taşkın zararlarının etkilerini azaltacak ve önleyecektir.

Yüzyıllardır varlığını sürdürmüş olan ve modern zamanlara ilham olmuş bu antik kenti var gücümüzle korumalıyız.