Afrodisyas Antik Kenti ve Büyük Menderes Havzası’nın Kuraklık-Kirlilik Tehlikesi

Afrodisyas, Aydın’ın Karacasu İlçesi-Geyre Mahallesinde bulunan bir antik kenttir. Aşk ve güzellik tanrıçası Afrodit’e adanmıştır. M.Ö. 3. Yüzyıl civarlarında kentin birçok köy yerleşmesi ile çevrelendiği görülür. M.Ö. 2. Yüzyıl’da ise gelişmiş bir merkeze dönüşür. Çevresindeki su varlığı kentin gelişimine katkı sağlamıştır. Su kaynağına sahip olması öncelikle buranın yaşam alanı olarak belirlenmesinde sonrasında kültür öğelerinin şekillenmesinde rol oynar. Kentin en önemli yapılarından olan Afrodit Tapınağı da kutsal yapıların su kenarına inşa edilmesi geleneğinin bir göstergesidir. (Kayan, Öner, Doğan ve İlhan, 2019: 70-71)

Kent 2017 yılından beri UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alırken Roma çağından günümüze ulaşmış büyük ve görkemli yapıları bulundurmaktadır. Kentte bulunan yapıların çoğu da mermerden yapılmış, üstlerindeki kabartmalar ve yazılar yıllarca muhafaza edilmiştir. (Kayan et al., 2019: 71)

Ege Bölgesi yüzyıllardır bu kıymetlı antik kente ev sahipliği yapmaktadır. Fakat günümüzde iklim değişikliği ne yazık ki bölgenin kaçamayacağı bir gerçek haline gelmekte. Bölgenin Büyük Menderes Havzası uzun yıllardır iklim değişikliği nedeniyle tehdit altında ve kuraklıkla baş etmeye çalışıyor. Bölgenin en önemli su kaynaklarından olan Büyük Menderes Nehri, Uşak, Denizli, Aydın illerini izleyerek Ege’ye dökülmekte ve bölgede en önemli ekonomik faaliyetler olan tarımsal üretimi ve tarım sanayisini beslemekte. (World Wide Fund for Nature (WWF)). Küresel ısınma kaynaklı yaşanan iklim değişikliği yağış ve sıcaklık dengelerini ve diğer iklimsel parametreleri etkileyerek yavaşça iklimi ve hayatlarımızı normal dengesinden saptırıyor. Menderes Havzası da Akdeniz iklim kuşağında yer almakta ve yaz aylarında bu kuşakta görülen sıcaklık artışıyla ve kışın yağışların azalmasıyla kuraklığın bölgedeki tarımı da etkileyeceği düşünülüyor. Çünkü kuraklık ve yağışların düşmesi topraktaki nem miktarını da doğrudan etkileyen unsurlar. (Kayam ve Aydın, 2017: 32)

Kuraklık bir doğal afet olmakla beraber ne yazık ki karmaşık bir yapıya sahip. Bu sebepten dolayı da insan hayatına verdiği zarar yaşanacak en büyük felaketlerden olabilir. Kuraklık bölgedeki tarım arazilerinin topraklarını da olumsuz yönde etkilerken Büyük Menderes Nehri de kuruma tehlikesiyle karşı karşıya. Kuraklık bir yana, kirlilik de nehrin varlığını tehdit etmekte. Bu nedenle Afyon, Uşak, Denizli ve Aydın illerinin sakinleri özellikle 2021 yazını korku ve endişeyle geçirmekte. (Sputnik, 2021)

İklimsel değişmelerin neden olduğu kuraklığa kirliliğin eşlik etmesi bölgenin doğal kaynaklarının sürdürebilirliğini yok ediyor. Nehre dökülen evsel atıklar, sanayi kuruluşlarından kaynaklanan atık sular, maden atıkları ve yanlış gübre kullanımı Büyük Menderes’in sonunu getirebilir. Günümüzde Büyük Menderes’in Türkiye’nin 3. Kirli nehri olması da riski gözler önüne seriyor. Nehrin kuruması havzanın tarımının ve canlı yaşamının bitmesi, yerini çölleşmeye bırakması demektir. Bu nedenle geçtiğimiz temmuz ayında Aydın’da bir imza kampanyası başlatan halk acilen harekete geçmeye karar vermiş, havzadaki canlı yaşamını sürdürülebilir kılmayı amaçlamıştır. Bu durum devlet yöneticilerinin dahil olması gerektiği bir konu olmakla beraber bireysel önlemlerin de alınmasını gerektirmektedir. (Sputnik, 2021)

Yüzyıllardır ayakta duran Afrodisyas’a ev sahipliği yapmış, verimli toprakları ve su kaynağı ile antik çağlardan beri toplumların gözbebeği olan Büyük Menderes Havzası yok olmasın!

---

Kaynaklar

Aydın’da İklim Değişikliği Tartışıldı. (n.d.). WWF. Retrieved August 11, 2021, from https://www.wwf.org.tr/?1289/aydindaiklimdegiskligitartisildi

Kayam, Y. & Aydın, G.B. (2017). İklim Değişikliğinin Aydın Yöresinde Toprak Nemi Üzerindeki Etkileri ve SWAP Modeli ile Simülasyonu. Toprak Su Dergisi, 31-45.

Kayan, İ. & Öner, E. & Doğan, M. & İlhan, R. (2019). Afrodisias Sulak Alanında Paleocoğrafya Araştırmaları ve Jeoarkeolojik Değerlendirmeler (Paleogeographical Research and Geoarchaeological Interpretations on the Aphrodisias Wetland Area). Aegean Geographical Journal, 28 (1), 69-95.

Sputnik Türkiye. (2021, July 13). Büyük Menderes Nehri için 3 ilde eş zamanlı basın açıklaması ve imza kampanyası. Retrieved August 11, 2021, from https://tr.sputniknews.com/20210713/buyuk-menderes-nehri-icin-3-ilde-es-zamanli-basin-aciklamasi-ve-imza-kampanyasi--1044957858.html